Spor Psikolojisi dünyada 1900’lü yılların başında gelişmeye başlayan ve hızla yayılarak birçok ülkede kullanılmaya başlayan bir bilim dalıdır. Spor Psikolojisi, sporcuların duygu, düşünce, davranış ve performansını inceleyen ve elde ettiği bilgileri uygulama alanında kullanmayı amaçlayan bir bilim dalıdır. Burada “bilim dalı” kavramı önemlidir çünkü bu alanda kullanılan teknikler, yapılan bilimsel araştırmalar sonrasında elde edilen bilgilerden hareketle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla bu alanda çalışan uzmanların hem araştırmacı rolü hem de uygulayıcı rolü bulunmaktadır. Yani hem spor psikolojisi konuları üzerinde araştırmalar yaparak, alan yazının gelişmesini sağlayacak hem de elde edilen bilgilerden hareketle sporcularla çalışmalar yaparak, sporcuların istenen konularda gelişmesini sağlayacaktır.
İçindekiler
Spor Psikolojisi
Yukarıda yazdığımız açıklamalardan hareketle, spor psikolojisi, sporcunun performansına ve ruh sağlığına etki eden psikolojik faktörler ile çalışmalar yapan bir bilimdir.
Sporda çoğu zaman sporun teknik, taktik ve fiziksel performans boyutları ön planda tutulmaktadır. Sporcuların antrenmanları tamamen bu özellikleri geliştirmeye yönelik planlamakta ve sanki tek önemli olan nokta bu özelliklermiş gibi davranılmaktadır. Oysa olayın gerçeği böyle değil. Örneğin, çok beğendiğiniz bir sporcuyu iki müsabakada üst üste takip ederseniz bile performansında nasıl değişimler olduğunu görebilirsiniz. Veya tenis, yüzme gibi sporlarda üst düzey sporcularda bu daha da ön plana çıkmaktadır. Bu alanda en iyi sporcuların zaten antrenman programlarını incelediğiniz zaman, bir eksiklik yoktur. Neredeyse hepsinin harika bir şekilde planlanan programı vardır. İşte bu noktada fark oluşturan nokta spor psikolojisidir. Hepsi aynı kalitede antrenman yapıyor olabilir ama hepsinin konsantrasyon, motivasyon, baskı altında performans sergileyebilme gibi psikolojik özellikleri aynı değildir.
Bu durumu basketbolda çok fazla görürüz ve spikerlerden de duyarız aslında. Spikerlerin konuşmalarını dinlerseniz sporcunun fiziksel özellikler, teknik ve taktik özelliklerden çok sporcunun konsantrasyonu, motivasyonu gibi konularda yorum yaparlar. Veya basketbolcuları izlerseniz normalde serbest atış kaçırmayan sporcu, çok kritik sayılarda çok basit hatalar yapabildiğini görüyoruz.
Spor Psikolojisi Hangi Konularda Çalışmalar Yapar?
Spor psikolojisi en kısa haliyle, sporcuya etki eden tüm psikolojik faktörler ile çalışmalar yapar. Bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır.
Hedef belirleme
Sporcular için hedeflerin büyük önemi vardır. Her sporcunun kısa sürede ve uzun sürede ulaşmak istediği bir hedef olmalı ki çalışmalarını ona göre planlasın. Amatör-profesyonel, genç ya da yetişkin fark etmeksizin tüm sporcuların hedefleri konusunda çalışmalar yapmış olması gerekmektedir.
Konsantrasyon
Konsantrasyon, performans için en önemli kriterlerden birisidir. Sporcuların en zor şartlarda bile görevine odaklanabilmeyi başarması ve bunu sürdürmesi gerekmektedir. Çoğu spor branşında müsabakalar belli bir sürede gerçekleşmektedir. Örneğin bir tenis müsabakası 3-4 saat sürebilir. Sporcunun göreve odaklanması ile birlikte bu odağını müsabaka boyunda koruyarak, konsantrasyon sağlaması gerekmektedir.
Motivasyon
Sporcular için en önemli becerilerden biri motivasyondur. Sporcunun müsabakaya, antrenmana, kendini geliştirmeye yönelik isteği ve bu isteğin yoğunluğunu ifade eder.
Duygu düşünce davranış
Duygu, düşünce ve davranışlarımız sadece spor değil tüm hayatımızda bize yön vermektedir. Sporcularda da müsabakaya, rakibe, antrenöre, takım arkadaşına, kendisine, ailesine ya da başka birçok değişkene yönelik duygu, düşünce ve davranışları vardır. Bu duygu, düşünce ve davranışlar incelenerek performansa etki edenler üzerinde çalışmalar yapılır. Spor psikoloji bu noktada birçok duygu, düşünce ve davranış temelli müdahale sağlamaktadır.
Baskı altında performans
Baskı sporun olmazsa olma bir parçasıdır. Kazanmaya yönelik, rakibe yönelik, skora yönelik, zamana yönelik birçok baskı unsuru olabilir. Sporcuların baskıyı bir düşman ya da bahane olarak görmek yerine baskı altında performans sergilemeyi öğrenmesi ve geliştirmesi gerekmektedir.
Kaygı ve stres yönetimi
Kaygı ve stres sporda çok karşılaşılan ve performansa çok fazla etkisi olan psikolojik faktörlerdendir. Sporcuların kendilerini tanıması, hangi durumlarda kaygı ve stres yaşadıklarını belirlemesi ve buna yönelik psikolojik çalışmalar yaparak kendini geliştirmesi gerekmektedir.
Saldırganlık ve öfke
Saldırganlık ve öfke sporda fiziksel ya da sözel olabilmektedir. Bazı sporcuların spor hayatının bitmesine ya da büyük oranda zarar görmesine neden olabilmektedir. Sporcuların hem sporda hem de spor dışı hayatından saldırganlık ve öfke konusunda gelişim sağlaması beklenmektedir.
Spor Psikolojisi İle Neleri Geliştirebilirsiniz?
Motor öğrenme
Spor psikolojisinin ilk çalışma konuları “motor öğrenme” üzerineydi. Yani yeni bir fiziksel beceriyi öğrenme veya önceden öğrenilen bir beceriyi geliştirme konularında. Bu konuda birçok spor psikolojisi tekniği bulunmaktadır. Fiziksel beceriyi geliştirmek isteyen sporcular bu teknikleri kullanmaktadır. Örneğin atletizmde öğrendiğiniz bir beceriyi mükemmel hale getirme konusunda fiziksel antrenmen kadar zihinsel antrenman önermekteyiz. Diğer tüm spor branşları için de benzer şekilde motor gelişim için zihinsel antrenman çalışmaları yapılmaktadır.
Performans gelişimi
Elit sporcular için çoğu zaman odak noktası performanstır. Bu nedenle spor psikolojisi teknikleri ile performans artırmaya yönelik müdahaleler planlanmaktadır.
Psikolojik becerilerin gelişimi
Spor psikolojisi uygulamaları ile motivasyon, konsantrasyon, stres ve kaygı yönetimi gibi birçok psikolojik beceriyi geliştirmiş olursunuz. Bu beceriler hem sporda hem de spor dışı yaşamınızda size yardımcı olacaktır.
Psikolojik iyi oluş
Spor psikolojisi, sporcunun performansının yanında spor dışındaki hayatında da mutlu, anlamlı bir yaşamının oluşmasını amaçlar. Çünkü hayat bir bütündür. Spor başarısının yanında sporcuların gündelik yaşamını ve kariyerini de planlaması amaçlanır.
Sonuç olarak
Spor psikolojisi bu ve bunlar gibi birçok katkı sağlamaktadır. Bu noktada amatör, profesyonel, genç, yetişkin tüm sporcuların spor psikolojisi çalışmalarından alacağı bir katkı vardır. Başarı tesadüf değildir ve hiçbir başarı sadece bir kişinin ürünü değildir. Sporda başarı bir ekip işidir. Antrenör, diyetisyen, fizyoterapist, spor psikoloğu gibi uzmanların uyum içerisinde çalışması sonucu üst düzey performanslar görülür.
Bu konuda hakkında soru ve görüşmeleriniz için yorum bölümünü ya da iletişim bölümünü kullanabilirsiniz.
