Spor sakatlıkları, sporcuları fiziksel olduğu kadar psikolojik olarak da etkilemektedir. Özellikle uzun süreli ciddi sakatlıklar çoğu zaman sporcunun kariyerine önemli zararlar vermektedir. Sakatlık sporcuların geçici veya kalıcı olarak fiziksel yetersizlikler yaşaması ve bazı motor fonksiyonlarının kısıtlanması anlamına gelmektedir.
İçindekiler
Spor Sakatlıkları ve Nedenleri
Sakatlıklar çoğu zaman sadece fiziksel faktörlerden etkileniyormuş gibi gözükse de iyileşme döneminde birçok faktör etki etmektedir.
Fiziksel Faktörler
Yorgunluk, kas dengesizliği, çarpışma ve sürantrenman gibi fiziksel faktörler sakatlıklara etki etmektedir.
Sosyal Faktörler
Ağrı ve sakatlık durumlarında oyuna devam etmek, pes etmemek çoğu zaman antrenörler, aileler ve takım arkadaşları tarafından takdir edilen davranışlardır. Bu durum sporcuların ağrı ve sakatlık durumlarında oyuna devam ederek durumlarının kötüye gitmesine sebep olmaktadır.
Psikolojik Faktörler
Kişilik özellikleri, stres-kaygı ve baskı altında gösterilen tepkiler, öfke gibi psikolojik özellikler sporcuların sakatlanmaları üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Aynı şekilde iyileşme döneminde de bu özellikler rol almaktadır.
Spor Sakatlıkları ve Psikolojik Tepkiler
Sakatlık ne kadar önlem alınırsa alınsın %100 engellenebilecek bir durum değildir. Sporun doğası gereği her zaman sakatlıklarla birlikte devam edecektir. Bu sakatlıklara sporcuların verdiği tepkiler önemlidir.
Duygusal Tepkiler
Sakatlıklara verilen ilk tepkiler ölüm ve yas durumlarına verilen tepkiler ile benzemektedir. Aşamalı olarak inkâr, kızgınlık, pazarlık, depresyon ve kabullenme/yeniden düzenleme tepkileri vermişlerdir. Bu aşamalar sporcudan sporcuya değişmektedir yani her bir aşamanın mutlaka yaşanacağı anlamına gelmemektedir. Daha genel bir açıklama olarak sporculardan sakatlık sonrası şu duygusal süreçlerin yaşandığı söylenebilir:
Sakatlıkla ilgili bilgiyi işleme süreci
Sporcu durumu anlamaya yönelik sorgulamalar yapar ve sonucunda durumuyla ilgili gerçekçi bilgiler edinir.
Duygusal değişim ve tepkisel davranış
Sporcunun durumu anlaması ile birlikte tedirginlik, şaşkınlık, tükenmişlik, güvensizlik, inkâr ve kendine acıma gibi duygusal değişimlere girmektedir.
Olumlu bakış açısı ve baş etme
Sporcunun sakatlığı kabullendikten sonra olumlu bir çaba sergilemesi ve iyimser olması tedavi sürecinin daha etkili olmasını sağlar.
Diğer tepkiler
Bunların dışında sporcular kimlik kaybı, korku ve kaygı, güven eksikliği, performansta azalma ve gruptan kopma gibi başka psikolojik tepkiler de verebilmektedir.
Sakatlığa yönelik bazı tepkiler zayıf uyum göstergeleri olarak tanımlanmaktadır. Bu tepkiler: kızgınlık, kafa karışıklığı, saplantılı bir şekilde ne zaman spora döneceğini sorgulama, inkâr, erken geri dönüş için risk alma, başarılarıyla aşırı övünme, küçük fiziksel şikayetleri büyütme, suçluluk duygusu, kendini soyutlama, ani duygu durum değişiklikleri ve iyileşeceğine yönelik umutsuzluk sakatlığın seyrini etkileyen olumsuz tepkilerdendir.
Spor Sakatlıkları ve Korunma Yolları
Sağlık Kontrolü
Sürekli sağlık kontrolünden geçmek. Ülkemizde birçok kulüpte spor hekimi bulunmamakta ve sporcu sağlığı alternatif yollarda çözülmektedir. Sporcuların sürekli kontrolden geçmesi olası sakatlıkları önlemek için önemlidir.
Antrenman Biçimi
Güncel bilimsel araştırmalara dayanan antrenman programları kullanmak. Kulüplerin geleneksel metotlar dışında, kendini geliştirmiş ve güncel bilgileri takip eden teknik ekiple çalışması sporcu sakatlıklarını önlemek için önemlidir.
Yaşam Biçimi
Sporcu olmak birçok sorumluluğu beraberinde getirmektedir. Sadece antrenman ya da müsabakada değil hayatın her alanında sporcu olmanın verdiği sorumlulukla hareket etmek gerekmektedir. Bu kapsamda beslenme, uyku düzeni, zararlı alışkanlıklar gibi önemli konular sakatlıklar açısından da önemlidir.
Profesyonellerle Çalışma
Ülkemizde birçok sporcunun kulübü dışında ek destek aldığını görmekteyiz. Bu ek çalışmalar ile sporcunun var olan antrenman programı ve yaşam düzeninin dikkatle planlanması gerekmektedir. Bu konuda etik değerlere uyan profesyonel uzmanlarla çalışmak sporcu sağlığı açısından önemlidir.
Spor Sakatlıkları ve Spor Psikolojisi
Son zamanlarda ortaya çıkan bilimsel ve teknolojik gelişmeler sakatlıkların daha çabuk atlatılmasını sağlamaktadır. Bunların yanında spor psikolojisi uygulamaları da sakatlık dönemin önemli etkiye sahiptir.
Zihinsel Antrenman Teknikleri
Yapılan araştırmalar sakatlık sonrası iyileşme üzerinde hedef belirleme, olumlu içsel konuşma ve iyileşmeye yönelik imgelemeler kullanma gibi zihinsel antrenman tekniklerinin olumlu etki yaptığını göstermiştir. Bu teknikler sporcunun iyileşme sürecini, iyileşme sürecindeki duygu durumunu, baş etme becerilerini ve güven duygusu kazanmasına katkı sağlamaktadır.
Spor Sakatlıkları ve Toparlanma
Sporcuların sakatlık sonrası normal performansını sergilemesini etkileyen birçok faktör vardır. Bu faktörlerden bazıları yeniden sakatlanma korkusu, performans kaygısı, yetersizlik duygusu ve performansına yönelik endişelerdir.
Motivasyon
Motivasyon da iyileşme sürecine etki eden faktörlerdendir. İçsel motivasyona sahip sporcuların zihinsel dayanıklılıklarının ve başarı motivasyonlarının yüksek olduğu görülürken; dışsal motivasyona sahip sporcuların güven kaybı ve performans kaygısı gibi olumsuz tepkiler sergiledikleri görülmüştür. Bunların yanında motivasyon tedaviye bağlılığı da arttırmakta ve doğrudan tedaviye katkı sağlamaktadır.
Sonuç
Spor sakatlıkları bilinenin aksine psikolojik özelliklerin fazlasıyla devreye girdiği bir dönemdir. Sakatlık dönemlerinde ve sakatlık sonrasında nasıl doktor, fizyoterapist, kondisyoner gibi özel uzmanlarla çalışılıyorsa sporcunun spor psikoloğu desteği de alınmalıdır. Bu destek iyileşme sürecini hızlandırmakta ve sakatlık sonrası daha hızlı sahalara dönülmesini sağlamaktadır.
Bu konuda hakkında soru ve görüşmeleriniz için yorum bölümünü ya da iletişim bölümünü kullanabilirsiniz.
